راز خواب نيمروز
چرا پس از خوردن يك وعده غذاي كافي احساس خواب‌آلودگي داريم؟ پژوهشگران دريافته‌اند
كه مقدار بالاي گلوكز خون، آن گونه كه پس از يك وعده‌ي غذايي كافي رخ مي‌دهد، گروهي
از سلول‌هاي عصبي را خاموش مي‌كند كه در حالت عادي ما را بيدار و هوشيار نگه
مي‌دارند.
از نگاه تكاملي خواب‌آلودگي مي‌تواند راهي براي بدن باشد كه به ما بگويد هنگامي كه
غذاي كافي پيدا كرديد و خورديد، آرامش داشته باشد و انرژي خود را حفظ كنيد. اكنون
اين يافته‌ي تازه به اين نگاه تكاملي معنا بخشيده است. اين سخن را دنيس بورداكوف،
از دانشگاه منچستر انگليس، گفته كه رهبري اين پژوهش را داشته است.
بورداكف مي‌گويد:" از زماني دراز مي‌دانستيم كه آدمي و جانوارن ديگر پس از خوردن
غذا خواب‌آلود مي‌شوند و از پويايي آن‌ها كاسته مي شود، اما پيام عصبي كه اين رفتار
را به راه مي‌انداخت، نمي‌شناختيم." گروه پژوهشي بورداكف گروهي از سلول‌ها عصبي را
مطالعه كردند كه نورون‌هاي اوركسيني ناميده مي‌شوند. اين نورون‌ها در هيپوتالاموس
يافت مي‌شوند و پروتيين‌هايي به نام اوركسين توليد مي‌كنند و اين پروتيين‌ها ما را
بيدار نگه مي‌دارند. هنگام شب از فعاليت اين نورون‌ها كاسته مي‌شود و اگر كار خود
را به درستي انجام ندهند، آدمي نمي‌تواند بيدار بماند.
پيش از اين، پژوهشگران نشان داده بودند كه گلوكز مي‌تواند نورون‌هاي اوركسيني را
مهار كند، اما نمي‌دانستيم كه آن‌ها چگونه به گلوكز پاسخ مي‌دهند. گروه بورداكف
نورون‌هاي اركسيني را در معرض تغييرهاي ميزان گلوكز، مانند آنچه كه طي چرخه‌هاي
روزانه‌ي خوردن و گرسنگي در مقدار گلوكز خون رخ مي‌دهد، قرار دادند. سپس ميزان
فعاليت نورون‌ها را اندازه‌گيري كردند.
بورداكف مي‌گويد:" آنچه كه ما دريافتيم اين است كه فعاليت اين نورون‌ها را با
افزايش اندكي در ميزان گلوكز كه با وعده‌ي غذايي عادي ارتباط دارد، مي‌توان كاهش
داد." به نظر مي‌رسد گلوكز روي كانال‌ها يون پتاسيم در غشاي نورون‌ها اثر مي‌گذارد.
بورداكف بر اين باور است كه اين يافته مي‌تواند به ما بگويد كه چرا پس از يك وعده‌ي
غذايي خواب‌آلود مي‌شويم و زماني كه گرسنه هستيم، خوابيدن براي ما دشوار مي‌شود،
زيرا زماني كه مقدار گلوكز پايين است، فعاليت نورون‌ها اوركسيني بالاست. به نظر او
نورون‌هاي اوركسيني اطمينان مي‌دهند كه ما بيداريم و زماني كه گرسنه هستيم به ما
هشدار مي‌دهند تا در پي غذا باشيم. زماني كه سير شديم، از فعاليت آن‌ها كاسته
مي‌شود تا انرژي خود را در جست و جوي غذاي بيش‌تر از دست ندهيم.
منبع:
Linda Geddes, NewScientist.com news service, 15:42 05 June 2006